Nga MIMOZA GOLIKJA

Situata e sigurisë në rajon dhe më gjerë, si dhe projektet që Shqipëria ka në fushën e mbrojtjes, ishin dy emat kryesore të bisedimeve në takimet e ministrit të Mbrojtjes, Pirro Vengu me ambasadorët e Spanjës dhe Gjermanisë në Tiranë.

Në bisedën me ambasadorin spanjoll, Álvaro Renedo Zalba, ministri shqiptar i Mbrojtjes ftoi kompanitë spanjolle të industrisë së mbrojtjes për të eksploruar mundësitë e bashkëpunimit, me qëllim rinovimin e sektorit ushtarak.

Në lidhje me dinamikën e situatës së sigurisë në rajon, si dhe rrugën euroatlantike për gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor, ministri Vengu theksoi se Shqipëria vlerëson rolin dhe mirëpret qasjen konstruktive të Spanjës për zgjidhje praktike dhe të qëndrueshme.

Ndërsa në takimin me ambasadorin e Gjermanisë, Karl Bergner, ministri Vengu diskutoi për forcimin e kapaciteteve të mbrojtjes dhe investimet në industrinë ushtarake, në kuadër të rigjallërimit të kësaj industrie. “Theksova rëndësinë e infrastrukturës, veçanërisht lidhur me Korridorin VIII dhe portin e Porto Palermos”, u shpreh ai. “Nga ana e tyre, ambasadorët e vlerësuan si tejet të rëndësishëm kontributin politik dhe ushtarak të Shqipërisë në angazhimet e NATO-s dhe BE-së.”.

Edhe më herët ministri i Mbrojtjes Vengu ka zhvilluar takime të veçanta me ambasadorët e Francës, Mbretërisë së Bashkuar dhe Bullgarisë, ku krahas modernizimit të Forcave të Armatosura ka diskutuar edhe rijetëzimi i Industrisë Ushtarake, si tema kryesore të bisedave me përfaqësuesit diplomatikë të këtyre vendeve, për të shqyrtuar mundësitë e bashkëpunimit në rijetëzimin e Industrisë Ushtarake dhe modernizimin e FA.

Shqipëria do të rikthejë prodhimin dhe tregtimin e armëve dhe municioneve

Teksa më 22 gusht 2024,  ka hyrë në fuqi ligji për rivitalizimin e industrisë ushtarake, Shqipëria do të rikthejë prodhimin dhe tregtimin e armëve dhe municioneve. Synohet qe të rivihen në punë ish uzinat ushtarake, por tashmë të transformuara me standardet e NATO-s. Ato  do të prodhojnë armë për nevojat ushtarake të vendit, por edhe për tregtim jashtë. Prodhimi, riparimi dhe tregtimi i ligjshëm, brenda dhe jashtë vendit, i të gjitha llojeve të armëve, si dhe prodhimi i pajisjeve teknologjike ushtarake do të bëhet në funksion të politikave kombëtare të sigurisë.

Nga ana tjetër synohet forcimin i rolit të Shqipërisë  dhe ky proces ka për qëllim të nxisë inovacionin dhe zhvillimin teknologjik në fushën e industrisë së mbrojtjes, nëpërmjet një bashkëpunimi të ngushtë me sektorin privat, ndërsa Shqipëria pritet të forcojë pozicionin e saj strategjik në rajon, duke u bërë një aktor më i rëndësishëm në fushën e mbrojtjes dhe sigurisë, në qasje të plotë me objektivat e Aleancës së Atlantikut të Veriut.  Shqipëria, ashtu edhe si të gjitha vendet e tjera aleate, ka detyrë të rrisë kapacitetet operacionale dhe nivelin e rezervës në municione dhe armatime, për t’iu përgjigjur ndryshimit të vazhdueshëm të situatës së sigurisë.

Në të njëjtën kohë Industria Ushtarake pritet të sjellë zhvillim ekonomik dhe vende të reja pune. Paralelisht kjo do të kontribuojë në rritjen dhe zhvillimin ekonomik, duke e bërë industrinë e mbrojtjes një motor mbështetës për përparimin. Prioritet  do të jetë garantimi i rezerves se armatimeve për kërkesat e Forcave të Armatosura.

Me hyrjen në fuqi të ligjit të ri për industrinë ushtarake, bëhet i mundur krijimi i një strukture të re në formën e një shoqërie tregtare me të gjitha kapacitetet e nevojshme për të ndërvepruar në tregun e sotshëm kombëtar dhe ndërkombëtar të strategjisë ushtarake, në kuadrin e dinamikave aktuale globale të sigurisë dhe mbrojtjes. Shoqëria shtetërore do të ketë aksioner të vetëm shtetin dhe  javën e parë të shtatorit, akti normativ i Këshillit të Ministrave injektoi  440 milionë lekë në fazën e parë të projektit për rijetësimin e Industrisë Ushtarake.

Konkretisht, janë alokuar 290 milionë lekë për shlyerjen e detyrimeve të prapambetura të uzinave të industrisë ushtarake ndaj punonjësve, ish-punonjësve, bashkive dhe enteve të tjera.

150 milionë lekë janë dedikuar për themelimin e shoqërisë tregtare “KAYO sh.a”, e cila do të udhëheqë procesin e modernizimit të Industrisë Ushtarake dhe rijetësimin e kapaciteteve prodhuese të Mjekësit, Gramshit dhe Poliçanit. “Rijetësimi i Industrisë Ushtarake është një mundësi e re për zhvillimin ekonomik dhe social të zonave të përfshira në këto projekte, por edhe shumë i rëndësishëm për integrimin e vendit në hallkat e prodhimit dhe logjistikës ndërkombëtare. Projekti i qeverisë shqiptare për modernizimin e sektorit, kontribuon gjithashtu në forcimin e kapaciteteve të Mbrojtjes dhe Sigurisë Kombëtare në përputhje me objektivat e Aleancës.”, njoftoi Ministria e Mbrojtjes më 4 shtator 2024.

Kur foli, në Parlamentin shqiptar  (12 shtator 2024) mbi ndryshime ne buxhetin e 2024 lidhur me disa investime te rëndesishme në mbrojtje, ministri i Mbtojtjes Vengu theksoi edhe vizionin e Ministrisë së Mbrojtjes në këtë drejtim. “Industria  e Mbrojtjes është e rëndësishme, pasi ka të bëjë me efektet zinxhirë, që sjell në ekonominë në tërësi, sidomos në industritë civile pasi nuk ka industri ushtarake të suksesshme pa një industri civile dinamike”, tha ai dhe “akti normativ mundëson githashtu likuidimin 100% të të gjitha detyrimeve të Ndërmarrjeve Shtetërore Ushtarake të Poliçanit, Gramshit dhe Mjekësit, duke përfshirë këtu detyrimet ndaj personelit, ish-punonjësve, bashkive dhe enteve të tjera, duke adresuar një problematikë disavjeçare, që sjell dhe një frymëmarrje financiare për pushtetin vendor, përkatësisht: Kombinati Mekanik Poliçan 213.000.000 Lek; Uzina e Lendeve Plasëse Mjekës 50.000.000 Lek; Uzina Mekanike Gramsh 27.000.000 Lek.”, tha Vengu.

Ringritja e industrisë ushtarake do të kërkojë një qasje të integruar dhe të koordinuar që adreson jo vetëm aspektet teknologjike dhe operative, por edhe ato ligjore, financiare, ekonomike, sociale dhe ambjentale.

Gjatë vizitës së presidentit Volodymir Zelensky në shkurt të këtij viti, kryeministri Edi Rama konfirmoi ringritjen e industrisë ushtarake për bashkëprodhimin e municioneve me qëllimin për të ndihmuar Ukrainën.

Industria e armëve

Industria e armëve, e njohur edhe si industria e mbrojtjes, industria ushtarake ose tregtia e armëve, është një industri globale që prodhon dhe shet armë dhe teknologji ushtarake. Sektori publik dhe firmat e sektorit privat kryejnë kërkime dhe zhvillim, inxhinieri, prodhim dhe servisim të materialit, pajisjeve dhe objekteve ushtarake. Konsumatorët janë forcat e armatosura të shteteve dhe civilët. Një arsenal është një vend ku armët dhe municionet, qofshin në pronësi private apo publike, prodhohen, mirëmbahen dhe riparohen, ruhen ose lëshohen, në çfarëdo kombinimi. Produktet e industrisë së armëve përfshijnë armë, municione, platforma armësh, komunikime ushtarake dhe pajisje të tjera elektronike, dhe më shumë. Industria e armëve ofron gjithashtu mbështetje të tjera logjistike dhe operacionale.

Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve të Paqes në Stokholm (SIPRI) vlerësoi shpenzimet ushtarake që nga viti 2018 në 1822 miliardë dollarë. Kjo përfaqësonte një rënie relative nga viti 1990, kur shpenzimet ushtarake përbënin 4% të PBB-së botërore. Një pjesë e parave shkojnë për prokurimin e pajisjeve dhe shërbimeve ushtarake nga industria ushtarake. Shitjet e kombinuara të armëve të 100 kompanive më të mëdha të prodhimit të armëve dhe kompanive të shërbimeve ushtarake (me përjashtim të Kinës) arritën në 420 miliardë dollarë në vitin 2018, sipas SIPRI. Kjo ishte 4.6 për qind më e lartë se shitjet në 2017 dhe shënon vitin e katërt radhazi të rritjes në 100 shitjet më të mira të armëve. Në vitin 2004, mbi 30 miliardë dollarë u shpenzuan në tregtinë ndërkombëtare të armëve (shifër që përjashton shitjet e brendshme të armëve).

Sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimeve të Paqes në Stokholm , 5 eksportuesit më të mëdhenj gjatë viteve 2014-2018 ishin SHBA, Rusia, Franca, Gjermania dhe Kina, ndërsa 5 importuesit më të mëdhenj ishin Arabia Saudite, India, Egjipti, Australia dhe Algjeria.

Shumë vende të industrializuara kanë një industri të brendshme armësh për të furnizuar forcat e tyre ushtarake. Disa vende gjithashtu kanë një tregti të brendshme në thelb të ligjshme ose të paligjshme të armëve për përdorim nga qytetarët e tyre, kryesisht për qëllime vetëmbrojtjeje, gjuetie ose sportive. Tregtia ilegale e armëve të vogla ndodh në shumë vende dhe rajone të prekura nga paqëndrueshmëria politike. Small Arms Survey vlerëson se 875 milionë armë të vogla qarkullojnë në mbarë botën, të prodhuara nga më shumë se 1000 kompani nga afro 100 vende.

Qeveritë japin kontrata për të furnizuar ushtrinë e vendit të tyre; kontrata të tilla armësh mund të kenë një rëndësi thelbësore politike. Lidhja midis politikës dhe tregtisë së armëve mund të rezultojë në zhvillimin e asaj që U.S. Presidenti Dwight D. Eisenhower e përshkroi në vitin 1961 si një kompleks ushtarako-industrial, ku forcat e armatosura, tregtia dhe politika u lidhën ngushtë, në mënyrë të ngjashme me prokurimin evropian shumëpalësh të mbrojtjes. Korporata të ndryshme, disa të mbajtura publike, të tjera private, bëjnë oferta për këto kontrata, të cilat shpesh vlejnë shumë miliarda dollarë.

Ndonjëherë, si me kontratën për Joint Strike Fighter ndërkombëtar, zhvillohet një proces konkurrues tenderimi, me vendim që merret në bazë të meritave të dizajneve të paraqitura nga kompanitë e përfshira. Herë të tjera, nuk zhvillohet asnjë ofertë apo konkurs.

Industria shqiptare e armëve

Kombinati Mekanik Poliçan, (municion), është ndërmarrja shtetërore, e themeluar në vitin 1962, me qëllim përmbushjen e kërkesave të Forcave të Armatosura shqiptare për armatim. Në periudhën 1962-1966 u krijua linja e prodhimit për municionin 7.62x39mm (“Kallashnikov”), municionin mortajë 82 mm, granata dore ofensive dhe difensive, si edhe mina kundër-njeri. Në periudhën 1970-1972 në godinën ekzistuese u instalua linja e prodhimit të minave kundër-tank dhe në një godinë të re u vendos linja e fishekzjarrëve 180 mm. Në periudhën 1977-1985 u krye një rikonstruksion i thellë me makineri dhe pajisje të ardhura nga Zvicra dhe Austria, për të mundësuar prodhimin e municionit kalibër 12.7x99mm dhe 14.5x51mm si edhe municion mortaje me kalibër 60, 107 dhe 120mm. Aktualisht  ndërmarrja prodhon municion pistolete të tipit “Makarov” dhe “Parabellum” me kalibër 19mm. Kompania ka mundësi të mëdha për të prodhuar për popullsinë civile, sidomos prodhime fonderie hekuri dhe çeliku. Kombinati i Poliçanit ka sistem cilësie GOST.

Uzina Mekanike Gramsh, (armatimi) është  gjithashtu një ndërmarrje shtetërore. Projekti i punës ka filluar në vitin 1962 ndërsa prodhimi me licencë kineze filloi në vitin 1962 me pushkë të tipit “Simonov” me kalibër 7.62 mm.  Në vitin  1974 u instalua prodhimi i automatikut AK-47.

Uzina Mekanike Gramsh siguron shërbime prodhuese për industrinë  e mbrojtjes me makineritë e saj të precizionit të lartë, riparime, trajtime në të nxehtë si edhe emalimin e sipërfaqeve.  Sistemi i cilësisë së ndërmarrjes është i certifikuar me GOST.

Uzina e Lëndëve Plasëse Mjekës, (eksplozivë), gjithashtu është një ndërmarrje tjetër shtetërore që ka prodhuar eksplozivë dhe propelante qysh prej vitit 1962. Në vitin 1982 filloi prodhimin e eksploziveve të fuqishëm me licencën e “BOFORS” në mjedise të reja dhe të përshtatshme.  Janë gjithsej 6 uzina të vendosura në afërsi të qytetit të Elbasanit, që ndodhet rreth 50 km nga Tirana. Aktualisht ndërmarrja prodhon vetëm dinamit dhe municione për të përmbushur nevojat e minierave shqiptare si edhe po eksporton në mënyrë të suksesshme në Kosovë. Prodhimet e saj janë  dinamit,  municione,  barut i zi,  fitila sigurie,  TNT,  DNT,  RDX,  Propelante (NG/NC) me bazë teke dhe çifte,  nitroceluloze.