OSBE/ODIHR ka publikuar raportin e ndërmjetëm për situatën parazgjedhore. Pas vëzhgimeve të terrenit grupi i vëzhguesve ka konstatuar se mjedisi politik vazhdon të jetë i karakterizuar nga polarizimi i thellë nëpërmjet kryetarëve të partive të madhe.Po ashtu përmenden dhe rastet e dhunës, siç është ai i tritolit në Vaun e Dejës. Po asht ODIHR sheh me shqetësim manovrat e qeverisë duke dhënë bonuse për pensionistë dhe duke rritur rrogat.

ODIHR ka përmendur edhe deklaratat e Ramës se do të ndërpresë fondet për bashkitë që do të marrë opozita.

“Në lidhje me këtë, shumë bashkëbisedues të MVZ-në të ODIHR-it kanë ngritur shqetësime për vendimin e 31 marsit që parashikon një bonus prej 5,000 Lekësh (përafërsisht 44 Euro) për pensionistët, që do shpërndahet në prill, si dhe premtimet për rritjen e pagave të grupeve të ndryshëm të punonjësve në sektorin publik, të shprehura në disa raste gjatë prillit nga kryeministri. Meqënëse disa palë të interesuara shprehën shqetësimin për mosreagimin zyrtar të KQZ-së, Komisioneri u shpreh publikisht se sipas interpretimit të tij, dispozita përkatëse në Kodin Zgjedhor ishte e zbatueshme vetëm për zgjedhjet parlamentare.37 Në 22 prill, në Kamëz (në qarkun e Tiranës), Z. Rama deklaroi, ndërkohë që i referohej në mënyrë përçmuese kandidatit të Komisionit të Rithemelimit të PD, se mbështetja e qeverisë së ardhshme ndaj bashkive do kushtëzohej nga rezultati i zgjedhjeve”, thekson ODIHR.

Por duket se shefja e misionit të ODIHR në Tiranë Audrey Glover ka lënë në baltë Berishën. Ndonëse i shkoi në zyrë pak ditë më parë, ODIHR njeh Alibeajn si kryetar të PD. Në raport  tregohet se si Berisha u shpall “non grata” nga SHBA dhe më pas Alibeaj mori çelësat e PD.

“Pas zgjedhjeve të vitit 2021 dhe shpalljes persona non grata nga qeveria e SHBA-së e ish-presidentit, ish-kryeministrit dhe kryetarit të PD-së për një kohë të gjatë, Z. Sali Berisha, kryetari i atëhershëm i PD-së, Lulzim Basha, e përjashton atë nga grupi parlamentar i PD-së.6 Pas humbjes së PD-së në zgjedhjet e parakohshme për kryetar bashkie të marsit 2022, z. Basha dha dorëheqjen si kryetar partie dhe Enkelejd Alibeaj, kreu i grupit parlamentar të PD-së, u bë ushtrues i detyrës së kryetarit të PD-së.

Më 25 mars 2022, Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë regjistroi ndryshimet statutore të miratuara në dhjetor 2021 nga një kuvend kombëtar i PD-së i thirrur nga mbështetësit e zotit Berisha dhe më pas, më 22 mars, anëtarët e partisë e zgjodhën atë si kryetar partie. Z. Alibeaj apeloi vendimin e Gjykatës së Rrethit dhe Gjykata e Apelit Tiranë më 3 mars 2023 e rrëzoi atë vendim dhe i ktheu përfaqësimin ligjor të partisë z. Alibeaj. Z. Berisha dhe Partia e tij Demokratike e Shqipërisë-Komisioni i Rithemelimit (PDKR) kanë njoftuar se do të apelojnë atë vendim”, thekson raporti.

Një tjetër shqetësim që ka ngritur ODIHR është aplikacioni “Aktivisti”, me të cilin mbahet nën presion administrata.

“Më 24 mars, kandidati i Komisionit të Rithemelimit i kërkoi Prokurorisë së Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar të fillojë hetimin penal ndaj Kryeministrit Rama dhe të tjerëve lidhur me shpërndarjen dhe përdorimin e aplikacionit “Aktivisti”, prezantuar në 2022 nga PS. Kërkesa e kandidatit sugjeron që aplikacioni përdoret brenda administratës publike të kontrolluar nga PS, për të kontrolluar veprimtarinë nëpër media sociale të punonjësve vartës në sektorin publik për të mbështetur aktivitetet e PS dhe zyrtarëve qeveritarë dhe liderave të partisë në rrjetet sociale”, thekson ODIHR.

Pjesë nga raporti i ODIHR

Fushata zgjedhore filloi zyrtarisht në datën 14 prill dhe përfundon një ditë përpara zgjedhjeve, mesnatën e ditës së premte, 12 maj. Nuk lejohet të bëhet fushatë një ditë para ditës së zgjedhjeve ose në ditën e zgjedhjeve.

Partitë politike të mëdha e kanë filluar zyrtarisht fushatën. Ato duken të jenë të orientuara më tepër ndaj profileve të kandidatëve sesa platformave specifike politike të tyre, ku zgjedhjet e këshillave kanë kaluar në plan të dytë krahasuar me zgjedhjen e kryetarëve të bashkisë.

Ndërkohë që grupet kryesore të opozitës e nisën fushatën e tyre me takime publike, PS në pushtet ka deklaruar që ka synim të ketë një fushatë jo të bujshme.32 Kështu, që fushata ka qenë relativisht modeste dhe me ton të moderuar deri më tani. MVZ-ve (Misionit të Vëzhgimit të Zgjedhjeve) të ODIHR-it është në dijeni të dy rasteve të dhunës, ku në njërën prej tyre u rrezikua jeta e një anëtari partie.

Përgjithësisht, fushata është e dukshme, veçanërisht në Tiranë, ku MVZ-ve të ODIHR-it ka vërejtur një prani të konsiderueshme të materialeve të fushatës në terren, përgjithësisht deri më tani ekskluzivisht nga PS. Disa garues iu shprehën MVZ-së të ODIHR-it që kishin planifikuar ta bënin fushatën në media sociale, me vizita derë më derë, takime të vogla me zgjedhës, dhe postera të vegjël.

Fushata në objektet publike është e ndaluar. Vendimi Nr. 9 i KQZ, i vitit 2020 miratuar me qëllim që të kufizonte mundësinë e përdorimit të burimeve të administratës, ndalon aktivitetet politike nga nënpunësit gjatë orarit të punës. KQZ-ja është e autorizuar të shqyrtojë me kujdes të gjitha veprimtaritë e institucioneve publike për të identifikuar abuzimin e burimeve publike dhe të ndalojë veprimtaritë që nuk janë në përputhje me ligjin. Për të monitoruar përputhshmërinë, KQZ në janar 2023 ka caktuar 119 monitorues dhe ka krijuar një mekanizëm raportimi javor.

Duke filluar nga katër muaj përpara ditës së zgjedhjeve dhe deri në formimin e qeverisë së re, autoritetet nuk mund të propozojnë, të miratojnë, apo të nxjerrin vendime që parashikojnë rritje të përfitimeve financiare. Në lidhje me këtë, shumë bashkëbisedues të MVZ-në të ODIHR-it kanë ngritur shqetësime për vendimin e 31 marsit që parashikon një bonus prej 5,000 Lekësh (përafërsisht 44 Euro) për pensionistët, që do shpërndahet në prill, si dhe premtimet për rritjen e pagave të grupeve të ndryshëm të punonjësve në sektorin publik, të shprehura në disa raste gjatë prillit nga kryeministri. Meqënëse disa palë të interesuara shprehën shqetësimin për mosreagimin zyrtar të KQZ-së, Komisioneri u shpreh publikisht se sipas interpretimit të tij, dispozita përkatëse në Kodin Zgjedhor ishte e zbatueshme vetëm për zgjedhjet parlamentare.

Në 22 prill, në Kamëz (në qarkun e Tiranës), Z. Rama deklaroi, ndërkohë që i referohej në mënyrë përçmuese kandidatit të Komisionit të Rithemelimit të PD, se mbështetja e qeverisë së ardhshme ndaj bashkive do kushtëzohej nga rezultati i zgjedhjeve.

Më 24 mars, kandidati i Komisionit të Rithemelimit i kërkoi Prokurorisë së Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar të fillojë hetimin penal ndaj Kryeministrit Rama dhe të tjerëve lidhur me shpërndarjen dhe përdorimin e aplikacionit “Aktivisti”, prezantuar në 2022 nga PS. Kërkesa e kandidatit sugjeron që aplikacioni përdoret brenda administratës publike të kontrolluar nga PS, për të kontrolluar veprimtarinë nëpër media sociale të punonjësve vartës në sektorin publik për të mbështetur aktivitetet e PS dhe zyrtarëve qeveritarë dhe liderave të partisë në rrjetet sociale.