Më shumë se 60 shkencëtarë kryesorë të klimës po japin alarmin në një studim të kohëve të fundit mbi ngrohjen globale, sipas të cilit shkalla me të cilën është grumbulluar nxehtësi shtesë në sistemin klimatik të Tokës në dekadën e fundit ishte dy herë më e lartë se në vitin 1980 dhe 25% më e lartë se në vitet 2000 dhe 2010.

“Sa më i madh të jetë tejkalimi prej 1.5°C, aq më pak të ngjarë është që heqja e CO₂ të përmbysë plotësisht ngrohjen.”

Ky “balancim energjie”, siç njihet, po rrit temperaturat e oqeaneve dhe po përkeqësohet pjesërisht nga rritja e përqendrimeve të gazrave serrë.

Sipas studimit, kufiri ambicioz i rritjes së temperaturës prej 1.5°C krahasuar me epokën para-industriale, i rënë dakord në Marrëveshjen e Parisit, pritet të tejkalohet në më pak se tre vjet nëse nivelet aktuale të emetimeve të dioksidit të karbonit (CO₂) vazhdojnë.

Por edhe një rritje e vogël përtej 1.5°C është e rëndësishme, thonë shkencëtarët, pasi çdo pjesë e ngrohjes intensifikon ngjarjet ekstreme të motit dhe ndikimet e tyre për shkak të ndryshimeve klimatike. Komunitete të tëra bregdetare janë të kërcënuara ndërsa nivelet e detit rriten me shpejtësi.

“Çdo pjesë e ngrohjes që mund të shmangim do të thotë më pak dëme, më pak mjerim, veçanërisht për popullatat më të varfra dhe më të cenueshme, dhe më pak sfida për shoqëritë tona që të jetojnë siç dëshirojnë”, vëren Profesor Yuri Rogelli, nga Imperial College London.

Megjithatë, duke pasur parasysh të dhënat e sotme, qëllimi i vendosur në vitin 2015 nga pothuajse 200 vende nuk duket lehtësisht i arritshëm, duke marrë parasysh se i ashtuquajturi “buxhet i karbonit” – me vetëm një shans 50% për të kufizuar rritjen e temperaturës në 1.5°C – u tkurr nga 500 miliardë ton emetime të CO₂ në fillim të vitit 2020 në 130 miliardë ton në fillim të vitit 2025.

Dikush mund të thotë se kjo është e pritshme, pasi vendet kanë vazhduar të djegin sasi rekord të qymyrit, naftës dhe gazit natyror dhe të shpyllëzojnë pyjet e pasura me karbon, duke e vënë këtë qëllim ndërkombëtar në rrezik serioz.

Vetëm një akër pyll thith afërsisht 400 kilogramë dioksid karboni nga atmosfera çdo vit dhe e shndërron atë në oksigjen nëpërmjet fotosintezës (250 kilogramë – afërsisht sa i nevojitet një personi çdo vit – lirohen në atmosferë dhe 150 konsumohen nga vetë pylli).

“Gjithçka është gabim”

Autori kryesor i raportit të përditësuar mbi ngrohjen globale, Profesor Piers Forster dhe drejtor i Qendrës Priestley për Klimën në Universitetin e Leeds, tha: “Gjithçka po shkon në drejtimin e gabuar.”
“Po shohim disa ndryshime të papara dhe gjithashtu një përshpejtim si në ngrohjen globale ashtu edhe në rritjen e nivelit të detit. Ndryshimet janë parashikuar prej kohësh dhe ne mund t’i atribuojmë ato drejtpërdrejt niveleve shumë të larta të emetimeve”, shtoi ai.

CO₂ është gazi më i rëndësishëm që kontribuon në ngrohjen globale, dhe ulja e “buxhetit të karbonit” deri në fillim të vitit 2025 në një të katërtën e sasisë fillestare është kryesisht për shkak të emetimeve rekord të vazhdueshme të dioksidit të karbonit, por edhe të gazrave të tjerë serrë si metani, thotë artikulli i BBC-së. A

Nëse emetimet globale të CO₂ mbeten në nivelet e larta aktuale – mbi 40 miliardë ton në vit – “buxheti i karbonit” do të shterohet në më pak se tre vjet.

Temperaturat janë rritur veçanërisht me shpejtësi që nga vitet 1970. Mesatarja e periudhës 2015-2024 ishte 1.24°C mbi nivelet para-industriale. Viti i kaluar ishte viti i parë i regjistruar ku temperaturat mesatare globale të ajrit ishin mbi 1.5°C mbi nivelet para-industriale.

Një periudhë 12-mujore nuk konsiderohet shkelje e Marrëveshjes së Parisit, pasi vala e të nxehtit e vitit 2024 është nxitur edhe nga ngjarje natyrore të motit si El Niño, vlerësojnë studiuesit. Megjithatë, ngrohja e shkaktuar nga njeriu ishte padyshim arsyeja kryesore për temperaturat e larta të vitit të kaluar, të cilat arritën 1.36°C mbi nivelet para-industriale.

Shkalla aktuale e ngrohjes është rreth 0.27°C për dekadë – shumë më e shpejtë se çdo gjë tjetër në të dhënat gjeologjike. Nëse emetimet mbeten të larta, planeti është në rrugën e duhur për të arritur 1.5°C rreth vitit 2030, ndërsa ngrohja afatgjatë teorikisht mund të reduktohet duke hequr sasi të mëdha CO₂ nga atmosfera. Por autorët e studimit paralajmërojnë kundër mbështetjes në këto teknologji ambicioze si një “plumb magjik”.

“Sa më i madh të jetë tejkalimi, aq më pak të ngjarë është që heqja e CO₂ të përmbysë plotësisht ngrohjen e shkaktuar nga emetimet e sotme.”

Çfarë tregon studimi?

Studimi është plot me statistika tronditëse që nxjerrin në pah shkallën e ndryshimeve klimatike që janë duke u zhvilluar tashmë. Shkalla e rritjes së shpejtë me të cilën nxehtësia shtesë është grumbulluar në Tokë vitet e fundit është “alarmuese” për një periudhë kaq të shkurtër, tha Dr. Matthew Palmer i Zyrës Meteorologjike të Mbretërisë së Bashkuar dhe profesor i asociuar në Universitetin e Bristolit.

Rritja e kohëve të fundit është kryesisht për shkak të emetimeve të gazrave serrë, por edhe për shkak të një reduktimi të efektit ftohës të aerosoleve (grimca të vogla në ajër). Kjo energji shtesë duhet të shkojë diku. Një pjesë e saj ngroh tokën, rrit temperaturat e ajrit dhe shkrin akullin. Por rreth 90% absorbohet nga oqeanet.

Kjo do të thotë ndërprerje të jetës detare dhe nivele më të larta të detit: ujërat më të ngrohta zënë më shumë hapësirë, përveç ujit të shtuar nga shkrirja e akullnajave. Shkalla e rritjes së nivelit të detit është dyfishuar që nga vitet 1990, duke rritur rrezikun e përmbytjeve për miliona njerëz që jetojnë në zonat bregdetare.

Pavarësisht pamjes së zymtë, autorët e raportit vërejnë se shkalla e rritjes së emetimeve duket se po ngadalësohet ndërsa teknologjitë e pastra zgjerohen, por theksojnë se është më kritike se kurrë të bëhen shkurtime të shpejta dhe drastike të emetimeve.

Objektivi i Parisit bazohet në prova të forta shkencore se ndikimet e ndryshimeve klimatike do të jenë shumë më të këqija në 2°C sesa në 1.5°C. Kjo shpesh thjeshtohet gabim si “nën 1.5°C = e sigurt” dhe “mbi 1.5°C = e rrezikshme”.

Në realitet, megjithatë, çdo e dhjeta e një shkalle shtesë rrit ashpërsinë e ngjarjeve ekstreme të motit, shkrirjen e akullit dhe rritjen e nivelit të detit, paralajmëron Rogelli.

BE-ja dhe Marrëveshja e Parisit

BE-ja dhe të gjitha shtetet anëtare të saj kanë nënshkruar dhe ratifikuar Marrëveshjen e Parisit dhe janë plotësisht të përkushtuara për ta zbatuar atë, tha Këshilli Evropian në faqen e tij zyrtare të internetit. Duke ratifikuar marrëveshjen, BE-ja dhe vendet e saj janë të përkushtuara ligjërisht ndaj qëllimit të mbajtjes së temperaturave globale brenda kufijve të sigurt.

Për të arritur këtë qëllim, BE-ja ka lançuar, ndër të tjera, strategjinë e Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane, e cila parashikon masa dhe rregulla për të ulur në mënyrë drastike emetimet dhe për të transformuar ekonominë e saj për t’u bërë neutrale ndaj klimës deri në vitin 2050.

Siç përcaktohet në Marrëveshjen e Parisit, BE-ja paraqiti strategjinë e saj afatgjatë për reduktimin e emetimeve dhe planet e përshtatura për klimën (‘Kontributi i Përcaktuar Kombëtar’) para fundit të vitit 2020.

Ajo i përshtati planet e saj në vitin 2023 dhe u zotua të ulte emetimet e saj me të paktën 55% deri në vitin 2030 krahasuar me nivelet e vitit 1990, si pjesë e qëllimit të arritjes së neutralitetit klimatik deri në vitin 205