Shpesh dëgjojmë se për të pasur shëndet të mirë mendor, duhet të mësojmë të jemi mirënjohës për gjithçka. Por kjo mund të krijojë keqkuptime, veçanërisht kur i referohemi përvojave thellësisht traumatike: abuzimit, dhimbjes mendore, padrejtësive serioze. Si mund të ndihet dikush mirënjohës për diçka që i shkatërroi pafajësinë ose shkaktoi plagë që ende rrjedhin gjak? A është e mundur t’i kërkosh një personi të jetë mirënjohës për traumën e tij?
Jo, sigurisht që jo. Dhe përgjigjja mund të qëndrojë pikërisht në këtë dallim midis mirënjohjes dhe falënderimit. Nuk është e nevojshme – as nuk është e shëndetshme – të jesh i lumtur me plagët e jetës sate. Kjo do të ishte çmenduri, një mohim i së vërtetës, një mënyrë për të anashkaluar dhimbjen dhe pasojat. Por mund ta pranosh që edhe kjo përvojë e errët kontribuoi, sado pa dashje, në rrjedhën e evolucionit tënd. Mund të jesh mirënjohës jo për dëmin që të ndodhi, por për forcën që zhvillove, për qëndrueshmërinë që ndërtove, për mirëkuptimin që fitove përmes vështirësive.
Jeta nuk na formon vetëm nga momentet e bukura. Ndonjëherë, përvojat më të vështira janë edhe më përcaktueset. Dhimbja na shtyn të kërkojmë më thellë brenda vetes. Humbja na mëson se çfarë është e vlefshme. Tradhtia na mëson të vendosim kufij. Mbijetesa e traumës ndërton forcën tonë të brendshme. Ne nuk e duam traumën – por e pranojmë se diçka erdhi prej saj. Jo sepse ishte e mirë, por sepse nuk e lamë të na shqyente. Nëse mund t’i shohim përvojat e kaluara – jo si plagë që na përcaktuan, por si pika transformimi – atëherë mund t’i integrojmë ato në historinë tonë në një mënyrë që nuk do të na rëndojë më.
Ekziston një ide e quajtur “efekti flutur”: nëse ndryshoni edhe një moment të vogël në të kaluarën tuaj, një detaj të vogël, i gjithë zinxhiri, i gjithë kursi juaj i mëvonshëm ndryshon. Ashtu si fluturimi i një fluture që sjell një stuhi në anën tjetër të botës – a keni dëgjuar për këtë? Mund të fluturojë, të themi, në një mënyrë të caktuar në Amazonë dhe të shkaktojë një stuhi në Kinë. Nëse ndryshoj diçka, e gjithë pamja ndryshon. Dhe meqenëse pamja e përgjithshme e jetës sime sot më pëlqen, ndoshta duhet të jem mirënjohëse për gjithçka që ka ndodhur, edhe nëse më ka lënduar në atë kohë. Atëherë ndoshta kjo do të thotë që mund ta shihni të kaluarën me një vështrim të ri. Nuk keni pse ta doni traumën, por mund të jeni mirënjohës që mbijetuat, që mësuat, që duruat.
Shumë njerëz që janë rritur në mjedise të vështira ose traumatike raportojnë se ato që i kanë ndihmuar të mbijetojnë kanë qenë përjashtime të vogla dhe të ndritshme: një mësues që i ka parë, një mik që i ka dëgjuar, një vend i sigurt ku janë ndjerë të pranuar. Këto përjashtime janë thelbësore. Ato mund të kenë qenë të vogla, por ishin aty. Dhe ndryshimi nuk vjen gjithmonë nga diçka e madhe – mund të fillojë me përjashtimet e vogla. Nga kohët kur jemi ndjerë pak më mirë. Ku kemi reaguar ndryshe. Ku jemi ndjerë pak më të fortë. Kur i njohim, mund t’i shumëfishojmë. Zgjidhini. Ndërtojini me vetëdije.
Narrativa që zgjedhim të tregojmë për të kaluarën tonë përcakton se si qëndrojmë në të tashmen. Nëse e shohim veten si viktimë që nuk kishte zgjidhje tjetër, atëherë vazhdojmë të jetojmë në dhimbje. Por nëse mund t’i shohim përjashtimet – momentet kur zgjodhëm ndryshe, kur ndiheshim të fuqizuar, kur dikush na mbështeti ose kur kishte edhe një shkëndijë drite në errësirë - atëherë mund ta ndërtojmë jetën tonë mbi to.
Rezistenca nuk është diçka që lind nga hiçi. Është rezultat i veprimeve të vogla e të përsëritura. Është zgjedhja për të vazhduar. Çështja nuk është të duash dhimbjen. Është të duash veten që e ka përjetuar atë. Të mos e shohësh veten si një traumë, por si një forcë. Sepse në fund të fundit, ne nuk jemi vetëm ajo që na ka ndodhur. Ne jemi gjithashtu ata që zgjedhim të bëhemi nga tani e tutje.
As unë nuk jam i lumtur me gjithçka që më ka ndodhur. Por jam mirënjohëse për mënyrën se si në fund zgjodha t’i përballoj ato. Shiko prapa dhe kërko: Kur ishe mirë? Kur u ndjeve i sigurt? Kur pate shpresë? Këto momente nuk janë të rastësishme – ato janë themeli mbi të cilin mund të ndërtosh veten./kohajuaj
