Minjtë dhe majmunët e verbër shohin dritën infra të kuqe me anë të retinës artificiale të mundësuar nga teluriumi, duke i sjellë shkencëtarët më pranë shërimit të verbërisë tek njerëzit. Studiuesit përdorën një mineral të rrallë të prodhuar kryesisht në Kinë për të krijuar një retinë artificiale që jo vetëm u riktheu shikimin kafshëve të verbëra, por gjithashtu u dha atyre “mbikëqyrje” – aftësinë e jashtëzakonshme për të parë dritën infra të kuqe.
Sipas shkencëtarëve, ky zbulim ofron premtime të rëndësishme për trajtimin e verbërisë njerëzore.
Studimi, i udhëhequr nga Wang Shuiyuan, një studiues në Kolegjin e Qarqeve të Integruara dhe Mikro-Nano Elektronikës në Universitetin Fudan në Shangai, u botua në revistën Science më 5 maj.
Studimi përshkroi se si studiuesit shfrytëzuan mineralin tellur për të krijuar implante nanotelash që u përdorën në një pajisje biokompatibile që rikthen shikimin te minjtë gjenetikisht të verbër, si dhe te një majmun, duke u dhënë atyre mundësinë të shohin dritën “e padukshme”.
Telluriumi, një element i bardhë argjendtë po aq i rrallë sa platini, është një nënprodukt i rafinimit të bakrit. Ai ka veti të shkëlqyera fotoelektrike, duke i lejuar atij të shndërrojë dritën e dukshme dhe rrezatimin infra të kuq në energji elektrike pa pasur nevojë për pajisje ndihmëse.
Shkencëtarët ishin në gjendje të përdornin tellurin për të zëvendësuar qelizat fotoreceptore në retinë dhe për të dërguar sinjalet elektrike që rezultojnë nga konvertimi i sinjaleve të dritës në tru.
Në studimin e tyre, studiuesit përdorën depozitim kimik për të prodhuar nanotelra teluriumi me gjerësi 150 nanometër. Më pas ata kontrolluan rritjen e nanotelave për të formuar rrjete nanotelash teluriumi (TeNWN), të cilat funksionojnë si nanoskele retinale. Duke përdorur imazhe dhe regjistrim elektrofiziologjik, ekipi zbuloi se pajisjet e implantuara rivendosën reflekset pupillare te minjtë e verbër dhe stimuluan aktivitetin nervor në korteksin vizual.
Studiuesit më pas i implantuan nanoskelat e retinës në sytë e minjve. Kafshët nuk përjetuan ndërlikime dhe filluan të rifitonin shikimin një ditë pas operacionit. Përveç kësaj, implantet u lejuan atyre të zbulonin me saktësi burimet e dritës në kushte të afërta infra të kuqe.
Krahasuar me minjtë normalë, minjtë e verbër me implante performuan më mirë në njohjen e modeleve dhe ishin në gjendje të zbulonin dritat LED gjatë testeve të sjelljes, duke iu afruar përfundimisht performancës së minjve normalë. Për më tepër, pas testimit me dritë infra të kuqe – e cila është e padukshme për minjtë normalë – studiuesit konfirmuan se minjtë e verbër me implante treguan një shkallë më të lartë përgjigjeje të saktë ndaj dritës afër infra të kuqe krahasuar me minjtë e verbër normalë, si dhe me minjtë e verbër të patrajtuar. Nano-implanti u gjet gjithashtu i sigurt dhe biokompatibël te majmunët e verbër makakë dhe, kur u implantua te makakët me shikim normal, rriti ndjeshmërinë e kafshës ndaj dritës afër infra të kuqe.
Në vitin 2023, i njëjti laborator në Universitetin Fudan zhvilloi fotoreceptorin e parë artificial në botë të përbërë nga vargje nanotelash me dioksid titaniumi, të cilët rikthyen funksionin vizual te minjtë e verbër dhe modelet e primatëve jo-njerëzorë. Provat klinike të bazuara në nanotelin e vitit 2023 janë duke u zhvilluar në spitalet e lidhura me Universitetin Fudan. Informacioni në lidhje me provat e mundshme klinike te njerëzit nuk ishte i disponueshëm.
“Metodologjia e zhvilluar nga Wang ofron mundësinë e zhvillimit të një brezi të ri pajisjesh të afta për të shndërruar dritën në sinjale ngacmimi nervor dhe për të rikthyer shikimin e kufizuar, por të dobishëm, për shumë individë të verbër”, tha Eduardo Fernandez, një antropolog biologjik në Universitetin Yale dhe anëtar i Shoqatës Amerikane për Avancimin e Shkencës, i cili shkroi një koment në të njëjtin numër të revistës Science.
Kina është prodhuesi dhe konsumatori më i madh në botë i telurit, i cili përdoret si lëndë e parë për ftohjen termoelektrike gjysmëpërçuese, qelizat diellore dhe sensorët infra të kuq, dhe luan një rol gjithnjë e më të rëndësishëm në industri të ndryshme strategjike në zhvillim./ kohajuaj
Burimi: South China Morning Post
