Dita Botërore e Teatrit është festimi vjetor i komunitetit ndërkombëtar të teatrit, që nga viti 1961, kur u shfaq për herë të parë me iniciativën e Institutit Ndërkombëtar të Teatrit. Ai festohet çdo vit më 27 mars, me shfaqje teatrale dhe ngjarje të tjera të lidhura me teatrin, të organizuara nga degët kombëtare të Institutit Ndërkombëtar të Teatrit, një organizatë joqeveritare që mbledh profesionistë të teatrit dhe bashkëpunon ngushtë me UNESCO-n.
Çdo vit, një person i teatrit merr përsipër të shkruajë mesazhin e festës, i cili zakonisht lexohet në teatro përpara shfaqjes më 27 mars. Mesazhi i këtij viti (2025) është firmosur nga regjisori grek me famë ndërkombëtare, Theodoros Terzopoulos dhe është si më poshtë:
A mund t’i vërë veshin teatri SOS-it që po dërgon epoka jonë, në një botë me qytetarë të varfër, të burgosur në qelitë e realitetit virtual, të ngulitur në mungesën e tyre mbytëse? Në një botë me qenie të robotizuara brenda një sistemi totalitar kontrolli dhe shtypjeje në të gjithë spektrin e jetës?
A është teatri i shqetësuar për shkatërrimin ekologjik, ngrohjen globale, humbjet masive të biodiversitetit, ndotjen e oqeanit, shkrirjen e akullit, zjarret e shtuara në pyje dhe ngjarjet ekstreme të motit? A mund të bëhet teatri pjesë aktive e ekosistemit? Teatri prej shumë vitesh monitoron fenomenin e ndikimeve njerëzore në planet, por e ka të vështirë të përballet me këtë problem.
A shqetësohet teatri për gjendjen njerëzore siç po merr formë në shekullin e 21-të, ku qytetari udhëhiqet dhe bartet nga interesa politike dhe ekonomike, nga rrjetet e informacionit dhe nga kompanitë formësuese të opinionit publik? Aty ku mediat sociale, aq sa lehtësojnë, përbëjnë alibinë e madhe të komunikimit, pse ofrojnë distancën e nevojshme të sigurt nga Tjetri? Një ndjenjë e përhapur frike ndaj Tjetrit, të ndryshëm, të Huajit, mbizotëron mendimet dhe veprimet tona.
A mund të funksionojë teatri si një punishte për bashkëjetesën e dallimeve, pa marrë parasysh plagën e gjakosur? Plaga rrjedh gjak dhe na thërret të rindërtojmë Mitin. Dhe siç thotë Heiner Müller, “miti është një grumbullim, një makinë, së cilës mund t’i bashkohen vazhdimisht makina të reja dhe të tjera. Ai e transferon energjinë derisa shpejtësia në rritje të shpërthejë ciklin e qytetërimit” dhe, do të shtoja, cikli i barbarisë.
A mundet që drita e teatrit të ndriçojë traumën sociale dhe të ndalojë ndriçimin mashtrues të vetvetes?
Pyetje që nuk japin përgjigje përfundimtare, sepse teatri ekziston dhe qëndron falë pyetjeve pa përgjigje.
Pyetje që Dionisi ndezi, duke kaluar nëpër vendlindjen e tij, korijen e teatrit antik, dhe duke vazhduar në heshtje rrugëtimin e tij të refugjatëve nëpër peizazhe lufte, sot, në Ditën Botërore të Teatrit.
Le të shikojmë në sytë e Dionisit, perëndisë ekstatike të teatrit dhe mitit, që bashkon të shkuarën, të tashmen dhe të ardhmen, fëmijën e dy lindjeve, të Zeusit dhe Semeles, një eksponent i identiteteve të rrjedhshme, gruaja dhe burri, i zemëruar dhe i butë, perëndia dhe kafsha, në kufirin midis çmendurisë dhe arsyes, rendit dhe kaosit, në skajin e jetës së akrobatit. Dionisi shtron pyetjen themelore ontologjike “për çfarë bëhet fjalë”, pyetje që e aktivizon krijuesin drejt një hetimi gjithnjë e më të thellë të rrënjës së mitit dhe dimensioneve të shumëfishta të enigmës njerëzore.
Ne kemi nevojë për mënyra të reja tregimi që synojnë të kultivojnë kujtesën dhe të formojnë një përgjegjësi të re morale dhe politike me synimin për t’i shpëtuar diktaturës shumëplanëshe të mesjetës së sotme.
