Hamasi i është nënshtruar Trumpit në pothuajse të gjitha kërkesat e tij, por mund të përpiqet të rimarrë pushtetin
Pas lirimit të pengjeve, pengesat për paqe të qëndrueshme në Lindjen e Mesme po fillojnë të bëhen të dukshme. Më e vështira prej tyre mund të jetë Hamasi, i cili i është dorëzuar Trumpit në pothuajse të gjitha kërkesat e tij, por mund të përpiqet të rimarrë pushtetin.
Çfarë shpjegon CNN në analizën e saj.
Sipas marrëveshjes së re, Hamasi nuk përbën më kërcënim për Izraelin. Megjithatë, ai mbetet një kërcënim i rëndësishëm për palestinezët dhe për paqen në përgjithësi. Javën e kaluar, nga zonat e Gazës ku Hamasi mbetet nën kontroll, kanë dalë raporte se grupi po arreston palestinezë që mund të kundërshtojnë sundimin e tij dhe po kryen ekzekutime në rrugë.
CNN paralajmëron se për sa kohë që Hamasi mbetet ofruesi i vetëm i sigurisë për popullsinë e Gazës, nuk ka shpresë për rindërtimin e Rripit të Gazës dhe as për një paqe afatgjatë.
Harta e re e Gazës
Faza e parë e marrëveshjes së Trump për Gazën e ndan në mënyrë efektive rajonin, me forcat izraelite që kontrollojnë më shumë se gjysmën e territorit dhe Hamasin pjesën tjetër.
Ky demarkacion është nënvizuar nga një vijë e verdhë dhe, sipas planit, do të mbetet siç është derisa një forcë e përkohshme ndërkombëtare sigurie të zëvendësojë njësitë izraelite.
Kjo hartë e re përfaqëson një tërheqje të madhe nga Hamasi — diçka që organizata terroriste nuk e kishte marrë kurrë në konsideratë gjatë një viti negociatash të vështira për armëpushim.
Rezultati përmbush gjithashtu një nga kërkesat kryesore të Izraelit që nga fillimi: të sigurohet që Hamasi të mos mund të riorganizohet më kurrë pranë ose diku afër kufijve të Izraelit.
Po çfarë ndodh me Hamasin në zonat mbi Vijën e Verdhë? Marrëveshja e Trump thotë se edhe atje grupi duhet të çarmatoset dhe nuk mund të qëndrojë në pushtet në asnjë mënyrë. Këtë javë, Trump e bëri të qartë se synon ta mbështesë marrëveshjen, duke paralajmëruar të enjten se nëse Hamasi vazhdon të vrasë njerëz në Gaza,
“Nuk do të kemi zgjidhje tjetër veçse t’i pushtojmë dhe t’i vrasim.”
Këtu është vendi ku rruga përpara bëhet jashtëzakonisht e vështirë. Sepse Hamasi nuk është thjesht një organizatë terroriste që fshihet për të komplotuar sulme kundër Izraelit; është aparati i vendosur politik dhe i sigurisë për të gjithë Gazën dhe ka kaluar dy dekadat e fundit duke u siguruar që nuk mund të ketë asnjë konkurrent palestinez për fuqinë e tij.
Një histori terrorizmi
Hamasi është një organizatë terroriste që synon të vrasë hebrenjtë dhe të shkatërrojë Izraelin. Prania e saj në zgjedhjet e vitit 2006 – zgjedhje të mbështetura nga administrata Bush – kërcënoi çdo përparim drejt paqes. “Mendoj se një gabim që bëmë me Hamasin ishte se duhet t’u kishim thënë atyre se duhej të çarmatoseshin nëse donin të merrnin pjesë në zgjedhje”, tha Sekretarja e Shtetit e Bushit, Condoleezza Rice, vite më vonë.
Përfundimisht, Hamasi filloi të merrte pushtetin me dhunë në të gjithë Gazën, duke torturuar dhe vrarë kundërshtarët e saj nga partia rivale Fatah, e cila ishte e përkushtuar ndaj një procesi paqeje me Izraelin. Dhuna arriti kulmin në qershor 2007, kur Hamasi mori me forcë kontrollin e të gjithë enklavës, një situatë që mbetet edhe sot e kësaj dite, me Hamasin që kontrollon Gazën dhe Fatahun, nëpërmjet Autoritetit Palestinez, që kontrollon pjesë të Bregut Perëndimor.
Këto 20 vjet përfaqësojnë një dështim të bashkësisë ndërkombëtare, Kombeve të Bashkuara, shumë qeverive amerikane dhe izraelite, komenton CNN. Situata aktuale me Hamasin në pushtet u pranua si e pafat, por e pashmangshme, ndërkohë që nuk duhej të ishte pranuar kurrë nga askush.
CNN thekson se tani e dimë se Hamasi nuk ka bërë asgjë për të përmirësuar jetën e palestinezëve. Në vend të kësaj, ka shpërdoruar burimet duke ndërtuar një fortesë nëntokësore me tunele që shtrihen qindra kilometra nën të gjithë Rripin e Gazës. Ka trajnuar njësi ushtarake dhe ka ndërtuar një arsenal për t’u përgatitur për një luftë afatgjatë me Izraelin në të ardhmen.
Lufta që Hamasi nisi më 7 tetor 2023, kur më shumë se 3,000 luftëtarë të trajnuar pushtuan Izraelin nga drejtime të shumta, duke vrarë më shumë se 1,000 izraelitë dhe duke marrë më shumë se 250 pengje. Vuajtjet e palestinezëve kur Izraeli u kundërpërgjigj, siç tha së fundmi një udhëheqës i Hamasit, ishin gjithmonë pjesë e planit të tij.
Negociatat me Hamasin
Gjatë 16 muajve të parë të krizës së pengjeve në Gaza, negociatat midis Izraelit dhe Hamasit rezultuan në dy marrëveshje armëpushimi. E para ishte në nëntor 2023 — me një marrëveshje për lirimin e të gjitha grave dhe fëmijëve. Kjo marrëveshje çoi në lirimin e më shumë se 100 pengjeve, përpara se Hamasi, në ditën e tetë, të informonte ndërmjetësuesit se nuk do t’i lironte pengjet më të reja femra, duke shkelur të gjithë marrëveshjen.
Në bisedimet që pasuan, Hamasi mbajti tre kërkesa të forta që tha se duheshin përmbushur përpara se të liroheshin të gjithë pengjet:
– Forcat izraelite u detyruan të tërhiqeshin plotësisht nga Gaza.
– Hamasi duhet të mbetet forca e vetme e sigurisë brenda Gazës.
– Izraeli të shpallë një armëpushim të përhershëm, të garantuar nga SHBA-të.
Kjo do të thoshte që Izraeli duhej të pranonte rivendosjen e Hamasit në kufijtë e tij, diçka që izraelitët nuk e kanë pranuar kurrë. Hamasi nuk iu dorëzua kurrë këtyre kërkesave, duke përdorur pengjet si levë për të siguruar që do të mbetej në pushtet dhe do të lejohej të riorganizohej, duke kërcënuar përfundimisht përsëri Izraelin dhe qytetarët e tij – siç janë zotuar vazhdimisht udhëheqësit e tij, edhe pas 7 tetorit 2023.
Hamasi hodhi poshtë çdo propozim për një perimetër të ngushtë izraelit në Gaza ose për forca të përkohshme sigurie, qoftë nga Autoriteti Palestinez apo nga një forcë ndërkombëtare.
Duke pasur parasysh këtë ngërç, SHBA-të, së bashku me Egjiptin dhe Katarin, hartuan një marrëveshje me faza që synonte t’i jepte fund luftës dhe të kthente sa më shumë pengje të ishte e mundur, edhe pse bisedimet mbi marrëveshjet afatgjata për një armëpushim të përhershëm vazhdonin.
Tre fazat, në përgjithësi, ishin si më poshtë:
- Tërheqje e kufizuar izraelite dhe një armëpushim 42-ditor në këmbim të lirimit të të gjitha grave, burrave të moshuar dhe pengjeve të plagosur që kishin mbetur robër.
- Një negociatë pasuese gjatë këtyre 42 ditëve për të përcaktuar “kushtet” për tërheqjen e plotë të Izraelit dhe lirimin e të gjithë pengjeve të mbetura.
- Shkëmbim trupash dhe fillimi i një programi shumëvjeçar rindërtimi për Gazën me mbështetjen e forcave ndërkombëtare.
Kjo marrëveshje u përfundua më 15 janar 2023 dhe pengjet filluan të liroheshin tre ditë më vonë, një fakt që presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Joe Biden, e përshëndeti në fjalimin e fundit të presidencës së tij.
Faza e parë u përfundua në mars, me lirimin e 33 pengjeve, por negociatat për të përcaktuar kushtet e fazës së dytë dhe lirimin e pengjeve të mbetura nuk filluan kurrë.
Marrëveshja më pas dështoi, pjesërisht sepse Hamasi shfrytëzoi armëpushimin për të rifituar pushtetin, duke dalë nga tunelet e tij me uniforma ushtarake dhe duke shfaqur në mënyrë të tmerrshme pengjet dhe madje edhe arkivolin e një fëmije izraelit para një turme që po mblidhej. Për një armëpushim fillestar që kishte për qëllim të përgatiste terrenin për një paqe afatgjatë, shfaqje të tilla shkatërruan çdo shpresë të tillë.
Izraeli, nga ana tjetër, rifilloi operacionet ushtarake në Gaza, duke besuar se Hamasi nuk ishte i gatshëm të pranonte kushtet që do të justifikonin një tërheqje të plotë të Izraelit nga Gaza, siç kërkohej nga faza e dytë e marrëveshjes. Gjashtë muajt e ardhshëm panë disa nga operacionet më të mëdha ushtarake izraelite të të gjithë luftës, ndërsa vera pa një krizë humanitare të paparë.
Marrëveshja e Trumpit
Ajo që bie në sy në lidhje me marrëveshjen aktuale është perimetri i zgjeruar që i lejon IDF-së të sigurojë gjysmën e Gazës – duke përfshirë të gjitha zonat kufitare për një kohë të pacaktuar – edhe pse të gjithë pengjet e gjallë tani janë jashtë Gazës dhe janë kthyer shëndoshë e mirë në Izrael.
Një marrëveshje e tillë do të kishte qenë e pamundur një vit apo edhe 10 muaj më parë. Hamasi është dorëzuar ndaj pothuajse të gjitha kërkesave të tij kryesore. Kjo për shkak të presionit në rritje dhe një balance të ndryshueshme të pushtetit në rajon, duke përfshirë vdekjen e udhëheqësve më militantë të Hamasit në Gaza, humbjen e Hezbollahut në Liban, margjinalizimin e Iranit pas luftës 12-ditore këtë verë dhe një konsensus të ri dhe shpresëdhënës që po shfaqet në rajon, duke bërë thirrje që Hamasi të dorëzojë pushtetin.
Hamasi tani i ka liruar të gjithë pengjet e tij të gjalla dhe ia ka lëshuar kontrollin e një pjese të madhe të Gazës Izraelit, me kusht që një forcë ndërkombëtare sigurie të vijë përfundimisht në ato zona dhe të zëvendësojë izraelitët. Është hera e parë në dy dekada që Hamasi ka pranuar fillimet e një force alternative brenda Gazës, përveç vetes. Kjo hap derën për një Gazë të ardhshme pa Hamasin, por vetëm nëse kjo forcë alternative krijohet dhe fillon të zhvillohet në javët dhe muajt në vijim.
Deri atëherë, Gaza ka të ngjarë të mbetet e ndarë, me Hamasin që rifiton kontrollin mbi Vijën e Verdhë dhe zonat poshtë saj që mbeten kryesisht të pabanuara derisa të jenë gati të mirëpresin qytetarët që janë të gatshëm dhe në gjendje të largohen nga kontrolli i Hamasit. Kjo situatë e paqëndrueshme pritet të vazhdojë për muaj të tërë, duke pasur parasysh kohën që duhet për të krijuar një forcë ndërkombëtare sigurie.
Mësime nga disfata e ISIS-it
Për të thyer bllokimin, SHBA-të duhet të ecin përpara me energji me planin 20-pikësh, i cili përfshin krijimin e forcave të përkohshme të sigurisë, strukturave politike dhe një plan afatgjatë rindërtimi. Ai duhet të sigurojë që zonat që nuk kontrollohen nga Hamasi të marrin ndihmë të mjaftueshme dhe strehim të përkohshëm për të inkurajuar popullsinë të largohet nga Hamasi, një proces që është i nevojshëm për të thyer kontrollin e organizatës mbi popullsinë.
Diçka e ngjashme ka ndodhur edhe më parë, përmes një koalicioni ndërkombëtar për të mposhtur ISIS-in, duke liruar gati 8 milionë civilë që kishin jetuar nën kontrollin dhe sundimin e ISIS-it. Kjo u arrit duke krijuar zona të sigurta dhe më pas duke hapur korridore dhe duke i inkurajuar civilët të zhvendoseshin në to. Kjo është padyshim një detyrë e vështirë.
Është një çështje komplekse, por është e mundur, siç e ka treguar fushata kundër ISIS-it. Dhe në rastin e Gazës, është e nevojshme, sepse nëse nuk krijohet një forcë alternative sigurie, të vetmet forca të armatosura në Gaza do të jenë Izraeli dhe Hamasi, gjë që do të çojë në një ngërç dhe konflikt dhe do të rrezikojë një kthim në luftë. Shtetet e Bashkuara janë e vetmja fuqi botërore që mund të udhëheqë një përpjekje të tillë, dhe Trump tani është në një pozicion unik për të çuar përpara procesin, vëren CNN.
Ushtria amerikane ka dërguar një numër të vogël trupash në Izrael dhe Egjipt për të ndihmuar në mbikëqyrjen e zbatimit të marrëveshjes së armëpushimit dhe, në fund të fundit, për të bërë të mundur — nga ana logjistike, e inteligjencës dhe e komandës — që forca ndërkombëtare të hyjë në Gaza. Roli i SHBA-së është kritik, por trupat amerikane nuk do të hyjnë në Gaza.
Së bashku me një strukturë të re sigurie, Katari, Turqia dhe Egjipti duhet të vazhdojnë të ushtrojnë presion mbi Hamasin që të përmbushë detyrimet e tij dhe të angazhohet për çarmatim, ndërsa vendet e tjera duhet të ofrojnë burime thelbësore për njerëzit që ikin në zona më të sigurta.
Vendet e rajonit e kuptojnë më mirë se kushdo tjetër se, nëse dhe derisa Hamasi të largohet nga pushteti dhe të mos jetë në gjendje të kontrollojë popullsinë palestineze në Gaza, nuk ka rrugë drejt paqes apo rindërtimit në Gaza. Plani i Trump e kërkon këtë si një kusht bazë dhe tani fillon detyra e vështirë e zbatimit të këtij kushti në praktikë./kohajuaj
Burimi: CNN
