Pjesa më e vështirë, por edhe më thelbësore e përpjekjes për të riformësuar përvojën njerëzore është të ndihmosh dikë të kuptojë një të vërtetë të thjeshtë, por të thellë: nuk është se jemi të kufizuar. Është se kemi mësuar të besojmë se jemi.
Është më e lehtë për ne të pranojmë kufijtë që na shfaqen sesa të besojmë se mund t’i kapërcejmë ato. Kur dikush na thotë se nuk është e mundur, se nuk mundemi, se nuk është për ne, ne thjesht e pranojmë. “Jo” tingëllon më e natyrshme sesa “po”. Dhe kështu, një dhomë e vogël dhe e ngushtë ndërtohet rreth ëndrrave tona. Një burg që ne vetë e ndërtojmë me mendimet dhe supozimet tona rreth asaj që mundemi dhe nuk mundemi të bëjmë. Në realitet, ne jemi përgjegjës për kufijtë që i kemi vendosur vetes. Dhe shpesh, këto kufij nuk janë as tanët. Ato janë “huazuar” nga të tjerët, nga shoqëria, nga mjedisi në të cilin jemi rritur.
Por e vërteta është se mund të jesh çdo gjë që dëshiron të jesh. Dhe kur them “çdo gjë”, e kam fjalën në të gjitha dimensionet e saj. Nuk po i referohem vetëm qëllimeve apo titujve profesionalë. Po, mund të jesh arkitekt, aktor, avokat. Por gjithashtu mund të bëhesh i kthjellët, të heqësh dorë nga alkooli. Mund të qetësohesh. Ndalo së mbajturi etiketat e së kaluarës dhe zgjidh nga e para se të jesh.
Megjithatë, shumë herë ndiejmë se ekziston një presion i vazhdueshëm për të pasur sukses – dhe kjo “botë e jashtme” na kujton vazhdimisht kufizimet tona. Që në moshë të re, rritemi duke besuar se duhet të ndjekim një rrugë shumë specifike, për të arritur arritje specifike. Kriza ekonomike dhe e thellë humanitare e vitit 2008, sigurisht, e tronditi vërtet një gjendje të tillë mendore. Pra, u rritëm me narrativën “merr një diplomë (shumë diploma!), gjej një punë të mirë (kjo më duket më shumë si shaka tani!), mos shko shumë larg për të qenë afër prindërve të tu” (dhe kjo, në fakt, më duket si shaka). Kjo ishte rruga e rrahur, më e sigurta. Me kalimin e kohës, takova njerëz që më treguan se mund ta bëja ndryshe. Ata kishin këtë besim pothuajse të çmendur në vetvete. Ata mund të mos i kishin të gjitha kualifikimet ose përgatitjen e përsosur, por besonin pa dyshim se do të kishin sukses. Ata besonin se nuk kishte kufij të ngushtë. Dhe kjo më prekte, më frymëzonte, më inkurajonte.
Kohët e fundit, jam kujdesur për një studente që u “diagnostikua” me depresion. Nuk e kundërshtoj realitetin e depresionit, i cili prek miliona njerëz në mbarë botën. Megjithatë, shpesh vërej me shqetësim se sa lehtë vendosen etiketa të rënda dhe administrohen ilaçe, pa lënë vend për mirëkuptim, dëgjim dhe empati. Shpesh, ajo që duket si depresion është një fazë krize ose çorganizimi, e cila mund të transformohet kur dikush ndihet i parë dhe i besuar. Kolegët e mi më përgatitën duke thënë se studentja ka luftuar për vite me radhë, se është pasive, se është dorëzuar. Kjo studente nuk ishte në depresion – ajo ishte një grua e re shumë e hutuar që kishte nevojë të dëgjohej, t’i tregohej besim, t’i kujtohej se ka zgjedhje. Brenda disa seancave, ajo arriti jo vetëm të rilidhej me studimet e saj, por edhe të kalonte të gjitha lëndët. Zgjidhni të jeni të pranishëm, të jeni të gëzuar, krijues, paqësor. Zgjidhni të qëndroni në dritë.
Njerëzit do të të thonë një mijë herë se çfarë nuk mund të bësh. Mëso t’i thuash vetes çfarë mund të bësh. Jo vetëm nga jashtë. Jo vetëm profesionalisht. Por nga brenda. Ekzistencialisht. Të kujtosh veten se mund të jesh çdo gjë që dëshiron. Të jesh i pakufizuar do të thotë të lësh pas perceptimet kufizuese për veten dhe të pranosh fuqinë që tashmë ke. Dhe aty fillon gjithçka.
