Një skandal serioz që përfshin spermën e donatorëve që mbart një gjen kancerogjen po trondit Belgjikën dhe Evropën.

Skandali i paprecedentë i përqendruar në industrinë e riprodhimit të asistuar shpërtheu në Belgjikë, pasi u zbulua se 52 fëmijë u ngjizën midis viteve 2008 dhe 2017 me spermë nga i njëjti dhurues, i cili mbante një mutacion të rrallë gjenetik që rrit ndjeshëm rrezikun e kancerit. Çështja doli në dritë përmes një raporti në gazetën në gjuhën frënge Le Soir, ndërsa një hetim i lidhur nga gazeta britanike The Guardian zbuloi se gjithsej 67 fëmijë në Evropë kanë lindur nga i njëjti dhurues.

Rasti ka të bëjë me tridhjetë e shtatë familje që jetojnë në Belgjikë dhe gjetkë, të cilat u informuan se një ose më shumë nga fëmijët e tyre ishin ngjizur duke përdorur spermën e një burri që mbante këtë mutacion të rrallë gjenetik. Çdo fëmijë ka një rrezik prej 50% për të trashëguar gjenin e donatorit, dhe për rrjedhojë edhe sëmundjen. Dhjetë fëmijë kanë zhvilluar kancer, siç janë leuçemia ose limfoma, sipas gazetës britanike.

Gjatë një konference për shtyp, Ministri belg i Shëndetësisë zbuloi se 52 fëmijë u ngjizën nga sperma e të njëjtit donator nga Danimarka, midis viteve 2008 dhe 2017 nga 37 gra (disa prej të cilave kishin më shumë se një fëmijë nga i njëjti donator) dhe po monitoroheshin në dymbëdhjetë Qendra të Fertilitetit në Belgjikë. “Është një traumë e dyfishtë: nga njëra anë, shqetësimi për një rrezik të vërtetë gjenetik, nga ana tjetër, zbulimi se fëmija i tyre vinte nga një donator i përdorur gjerësisht”, tha Ministri i Shëndetësisë.

Siç raportoi Agjencia Franceze, Ministria belge e Shëndetësisë tha se rasti mund të prekë edhe vende të tjera evropiane: Bullgarinë, Qipron, Gjermaninë, Spanjën, Hungarinë, Irlandën, Greqinë, Holandën dhe Poloninë.

Fëmija i parë i diagnostikuar me kancer

Alarmi i parë u ngrit në prill të vitit 2020, kur donatori “X” u përjashtua përkohësisht për herë të parë nga Banka Evropiane e Spermës (ESB) pasi një fëmijë i lindur prej tij u diagnostikua me kancer. ESB-ja informoi Qendrat e Fertilitetit, megjithatë, pas analizimit të një mostre të spermës në fjalë, për të zbuluar mutacionin, informoi se rezultati ishte negativ dhe donatori u rimiratua.

Në tetor 2023, ESB u dërgoi një letër të gjitha Qendrave të Fertilitetit për t’i informuar se një analizë e re ishte duke u kryer dhe se donatori ishte skualifikuar përfundimisht. Sipas bankës evropiane të spermës, donatori ishte në gjendje të mirë shëndetësore, nuk kishte histori familjare të kancerit dhe iu nënshtrua analizave në përputhje me udhëzimet aktuale mjekësore dhe ligjore. Megjithatë, në atë kohë, testimi i synuar për këtë mutacion specifik gjenetik as nuk ishte marrë në konsideratë, pasi nuk dihej nëse ishte i lidhur me sindromën që po hetohet sot. Mutacioni i gjenit TP53 shkakton sindromën Li-Fraumeni (LFS), një sëmundje e trashëguar që predispozon fuqishëm për zhvillimin e kancereve me fillim të hershëm.

Në Belgjikë, Agjencia Federale për Barnat dhe Produktet Shëndetësore u njoftua që në prill 2024, dhe në fund të vitit 2024, një njoftim u dërgua përmes sistemit evropian të vigjilencës me qëllim identifikimin e të gjithë fëmijëve të prekur.

Sipas “Soir”, rasti nxjerr në pah të metat në sistemin e mbikëqyrjes në Belgjikë. Që nga viti 2007, ligji përcakton që deri në gjashtë gra (pavarësisht nga shtetësia dhe vendbanimi i tyre) mund të marrin spermë nga i njëjti dhurues. Ligji kërkon që qendrat belge të verifikojnë që bankat e spermës nuk e tejkalojnë këtë limit. Megjithatë, ky kufi është injoruar prej kohësh për shkak të mungesës së mjeteve të monitorimit. Vërehet se në Francë, limiti është vendosur në dhjetë lindje për dhurues, në Mbretërinë e Bashkuar në dymbëdhjetë dhe në Gjermani dhe Danimarkë në pesëmbëdhjetë. Megjithatë, banka evropiane e spermës aplikoi një limit shumë më të lartë: 75 fëmijë për dhurues.